Oef, ongemakkelijk. Je bent op een feestje, een bijeenkomst op je werk, een eerste date of bijvoorbeeld op een netwerkborrel en dan weet je niet hoe je een gesprek moet starten of op gang moet houden. Dat vervelende gevoel dat je alleen staat. Of dat het net te lang stil blijft. Dat je geen smalltalk-gesprekje kunt voeren. Om door de grond te zakken? Ach, wees niet te hard voor jezelf: je bent echt niet de enige die moeite heeft een gesprek te starten of op gang te houden. Tijd voor tips en voorbeeldvragen. 
Eerste versie: 01-02-2016
Laatste update: 24-10-2023 (weer actueel)
 
De kunst van het stellen van vragen en doorvragen

Een manier om lastige sociale situaties te voorkomen, is door jezelf aan te leren goede startersvragen en vervolgvragen te stellen.

En dit vraagt om oefening.

Sterker, de kunst goede vragen te stellen vereist veel oefening (inclusief het betere vallen en opstaan natuurlijk). Dit begint met voorbereid op pad te gaan, namelijk door een setje met goede vragen bij je te hebben. Vragen waarmee je een gesprek met een ander - bekend of onbekend - kunt beginnen of een vervolg aan kunt geven. 

Nu kun je natuurlijk zelf vragen bedenken - sterker, doe dit vooral - maar graag help ik je hierbij. In deze bijdrage vind je hieronder een vragenlijst met vragen die ik in de loop der jaren langs heb zien komen. Mogelijk kunnen de vragen je helpen om een goed gesprek te beginnen.

Maar eerst zal ik uitleggen waarom je een gesprek prima met een vraag kunt beginnen en enkele aandachtspunten geven.
 

Waarom een gesprek beginnen met een vraag?

Zoals hierboven beschreven, is het beginnen van een gesprek met een vraag niet de enige methode. En natuurlijk ben je niet verplicht om met een vraag te beginnen. Een gesprek beginnen met een vraag is echter makkelijk en vaak meer passend dan beginnen met een verhaal of het verkondigen van een mening. Veel mensen vinden het laatste namelijk vervelend. En waarom zouden ze naar jouw verhaal moeten luisteren? Waarom is je mening nu zo belangrijk?
 
Een goede vraag opent daarentegen juist het gesprek.
 

Vijf tips bij het stellen van een startvraag

Voordat ik de lijst met vragen geef waarmee je een gesprek kunt starten of kunt vervolgen, wil ik je eerst een aantal aandachtspunten geven.

Tip 1. De vraag moet bij je passen

In je zoektocht naar (een lijstje met) goede vragen om een gesprek te starten, adviseer ik je wel om met een vraag te beginnen die bij jou past. Sommige vragen die je hieronder zult vinden - in de praktijk soms bijvoorbeeld ook gespreksstarters genoemd - zul je niets vinden. Prima, gebruik deze vraag dan ook niet. De lijst is enkel ter inspiratie.
 
In de praktijk - zo is mijn ervaring - heeft iedereen zijn of haar eigen vraagvoorkeuren. Een belangrijke graadmeter in het vinden van de juiste vragen om een gesprek te openen: het antwoord moet jouw interesse hebben. Start een gesprek dus niet met een vraag als het antwoord van de ander je niet interesseert.

Tip 2. De vraag moet bij de context passen

Zorg er daarnaast voor dat je een vraag pakt die past bij de context. Een aantal vragen in onderstaande lijst zijn bijvoorbeeld niet direct geschikt om de eerste keer te gebruiken bij iemand die je niet kent. Sommige vragen zijn juist weer vreemd om te stellen bij mensen die je al vaker ontmoet hebt (ze tonen desinteresse omdat de ander verwacht dat je het antwoord al weet).

Tip 3. OEFEN!

Oefen van te voren met het stellen van vragen. Sommige vragen kunnen vervelend overkomen als de intonatie niet juist is. Een verkeerde klemtoon kan een vraag maken of breken. Een aantal vragen hieronder zijn daarnaast gesloten (wat volgens sommige 'experts' ten onrechte niet de voorkeur verdient) maar met de juiste toon zal iemand deze toch als een open vraag opvatten.
 
Als je je vragen gemakkelijk uit je mouw schudt, zal de ander in ieder geval eerder geneigd zijn het gesprek met jou aan te gaan en te vervolgen. 

Tip 4. Leid de vraag even in

Soms doe je er goed aan om toch de vraag met een aantal zinnen van een context te voorzien of in te leiden. Een kleine inleidende opmerking voorkomt bijvoorbeeld dat je de ander overvalt met een vraag. Bij sommige vragen hieronder in onderstaande vragenlijst, heb ik om die reden een inleiding toegevoegd.


De volgende zinnen kunnen je mogelijk ook helpen (die je natuurlijk weer kunt combineren en waarschijnlijk even moet aanpassen aan de context):
 
  • Ik heb je volgens mij wel eerder gezien ...
  • Volgens mij hebben we elkaar nog nooit eerder ontmoet ... 
  • We komen elkaar nu best wel lang al tegen maar ik bedacht ineens vandaag dat ik niet eens weet ...
  • Misschien een vreemde vraag maar ...
  • Onderweg hier naartoe hoorde ik een grappige/lastige/leuke/moeilijke/... vraag waar ik zelf het antwoord eigenlijk ook niet op heb / die met flink aan het denken heeft gezet. Wat vind jij, wat is ...
  • Hallo mijn naam is / ik ben ... Hoe ...
  • (en soms moet je eerst om aandacht vragen) Heb je een paar minuten voor mij? Mag ik je even storen?
  • Op de radio hoorde / internet las ik / op Twitter zag ik een tweet met en ik vraag me toch af ... Wat vind jij?

Tip 5. Begin met een compliment

Begin met een compliment! Over wat de beste manier is om een gesprek te beginnen - bijvoorbeeld met een vreemde - bestaat nog niet veel onderzoek. Onze ervaring is echter dat de beste manier om een gesprek te beginnen is door het geven van een compliment en deze met een hulpvraag te vervolgen. Het is de ultieme context: iets wat in positieve zin opvalt aan de ander.

Veel mensen vinden het krijgen van een compliment namelijk prettig en stellen zich hierdoor meer open voor de vraag die jij gaat stellen. Top-interviewers als Louis Theroux en Jelle Brandt Corstius maken hier handig gebruik van. Hieronder in de vragenlijst vind je een groot aantal voorbeelden.

Hier kun je meer lezen hoe je met een goed compliment en een vraag een gesprek kunt beginnen.

De vragenlijst

En nu de vragenlijst. Hieronder vind je een overzicht met vragen om (1) een gesprek te starten en (2) aan dit gesprek een vervolg te geven door je verder te verdiepen in de ander.

1. Startvragen: vragen om een gesprek te beginnen

Mag ik je een vraag stellen?

Dit is misschien wel dƩ standaardvraag om een gesprek te beginnen: Mag ik je wat vragen? of de taalkundig nog slechtere variant Kan ik je iets vragen? Dat deze vraag vaak gebruikt wordt, is ook wel logisch. Het grote voordeel van deze vraag is namelijk dat je de vraag kunt gebruiken bij iemand die je kent, maar ook bij iemand die je niet kent. Daarnaast geef je de ander de ruimte om nee te zeggen.

Het nadeel van deze vraag is echter dat je met deze vraag iets doet waar je eigenlijk toestemming voor vraagt. Hoe vaak hoor je iemand wel niet zeggen: "Dat doe je al". Stel jezelf dus de vraag of je zo'n reactie wilt krijgen voordat je deze vraag stelt.

Zoals je hierboven reeds hebt gelezen, kent deze vraag ook nog een aantal andere varianten. Bijvoorbeeld: Mag ik je even storen? of Heb je even tijd voor me?

Hoe is het?

Ook veel gebruikt, worden onderstaande vragen (of varianten van deze vragen).
  • Alles goed?
  • Hoe is het?

Het nadeel van deze vragen is dat ze vrij algemeen zijn en misschien niet al te gemeend over komen. Vaak krijg je een standaard "Ja, en met jou?". Als dit het geval is, dan is het natuurlijk zaak om te gaan doorvragen.
 
Bijvoorbeeld met de vraag: "Wat maakt dan dat het nu goed gaat?", of "Hoezo ook alweer?" Nog beter is het als je eerst deze vervolgvraag laat vooraf gaan met een algemene opmerking als "Leuk te horen, ..." of "Fijn voor je, .." om dan vervolgens de vraag te stellen.

De beste methode om een gesprek te starten: de complimentenvraag

Zoals ik hierboven heb geschreven, is een vraag die volgt op een compliment een van de beste manieren om een gesprek te starten. Maar het compliment moet natuurlijk wel gemeend zijn. Een goede vraag hierbij heeft vaak de vorm van een hulpvraag. Dit is een vraag waarbij je de ander om een advies (om hulp) vraagt. (zie verder).

  • Je hebt een lekkere trui aan. Je had zin om de kou voor te zijn?
  • Mooie jas heb je aan. Waar heb je die gekocht?
  • Mooie auto heb je; in hoeverre bevalt ie?
  • Fijn dat je op tijd bent; heb je het makkelijk kunnen vinden?

2. De 10 soorten vervolgvragen (nadat je contact hebt gelegd)

Hieronder geef ik voorbeelden van categorieƫn vragen waarmee je kunt doorgaan met vragen stellen. Maar veel van deze vragen kunnen ook perfecte startvragen zijn. Je zegt hiertoe eerst iets wat je hebt gehoord of gelezen (of nog beter dus: geeft een compliment), en stelt vervolgens je vraag. Tussen haakjes vind je enkele voorbeelden.
 

1. De standaard vervolgvragen om een onbekende beter te leren kennen

Ik ben niet zo'n fan, maar vaak zie ik de volgende vragen gesteld worden (bijvoorbeeld tijdens blind dates, small talk gesprekken of tijdens het speeddaten).
  • Wat doe je (voor je werk / voor een opleiding / ...) ?
  • Waar woon je?

Als je toch dit soort vragen wilt stellen, dan kun je misschien beter vragen stellen zoals die bijvoorbeeld in dit artikel op Geekwire worden aangereikt:
  • Waar ben je op dit moment mee bezig / wat houd je bezig?
  • Wat vind je leuk om te doen?
  • Waar denk je aan? ("Altijd leuk zo'n speeddate-sessie. Ook omdat je nooit precies weet wat de ander denkt. Eigenlijk ben ik wel benieuwd naar jouw gedachten...")
  • (op het randje) Wat zijn je hobby's / passies? ("Ik las trouwens laatst dat mensen met rare hobby's het beste bij elkaar passen. Ik ben wel benieuwd: hoe zit het met jou?")

Het zijn in ieder geval vragen waarbij er nog afgetast wordt; op zoek naar iets wat je met elkaar deelt. Ook dit zijn vragen waar je dan aan kunt denken:

  • Kom je hier uit de omgeving?
  • Op welke afdeling werk je? (borrel op werk)
  • Wat doe je precies bij x?
  • Volg je een studie? (Ik hoorde je net een aantal goede vragen stellen, volg je een bepaalde studie of heb je een bepaalde opleiding gevolgd?)
  • Welk werk doe je?
  • Ben je ook leerling / ambtenaar / werkzaam bij / ondernemer / ... ? 


In deze lijst vind je meer vragen die gesteld zijn tijdens first date.


    2. Euh.... wat doe jij hier eigenlijk?

    Als het niet gelukt is om een gesprek te starten met een compliment en je de vragen hierboven maar wat saai vindt, kun je ook proberen te vragen naar waarom iemand is waar jullie nu zijn. Zeker bij een blinddate of een speeddate (en met enig plezier in je stem) zijn dit prima vragen:
    • Wat brengt je hier?
      • Voor welke DJ ben jij gekomen?
      • Voor welke spreker ... 
      • Welke lezing heeft jouw belangstelling?
      • Ben je lid van de vereniging of kom je speciaal voor deze bijeenkomst?
      • Met welk doel ben je hier?
    • Wat hoop je hier te vinden? (Ik heb nu meerdere mensen gesproken en het valt me op dat ... En nu ben ik eigenlijk ook wel benieuwd naar jou: wat hoop jij hier eigenlijk te vinden? Of ...)
    • Wat is jouw excuus om hier te zijn?
    Je kunt het compliment en deze vraag natuurlijk ook combineren. Maar dat vraagt om wat moed. Bijvoorbeeld tijdens een speeddate:
    • Zo, jij bent misschien wel de aantrekkelijkste, beste geklede, jongste hier aanwezig! Wat doe jij nu bij iets als dit?

    3. Lekker makkelijk: vragen naar weetjes, naar de feiten

    Het kan waardevol zijn om feitelijke vragen te stellen om de ander beter te leren kennen. Soms gesloten, soms als open vraag gesteld.  Nu ben ik zelf geen fan van dit soort vragen. De grootste valkuil is namelijk dat de vragensteller rechercheur gaat spelen. En soms hoor ik enkel de standaardvragen, terwijl veel meer mogelijk is. Zie bijvoorbeeld deze vragenlijst met Pickwick-tea-topics.

    Een aantal voorbeeldvragen:

    • Woon je eigenlijk alleen / nog bij je ouders?
    • Kom je uit een groot gezin?
    • Heb je broers en zussen?
    • Leven je ouders eigenlijk nog?

    • Welke boeken liggen er op je spreekwoordelijke nachtkastje? M.a.w. welke boeken ben je nu aan het lezen?
    • Zijn er boeken die je mij zou aanraden? (zie ook de zogenaamde categorie help-me-vragen)
    • Waar liggen je interesses?
    • Heb je een carriĆØredoel? In hoeverre streef je een carriĆØre na?
    • Hoe competitief ben je eigenlijk?
    • Heb je hobby's?
    • Sport je veel?
    • Zijn er dingen die je verzamelt?
    • Ben je iemand die veel reist?
    • Heb je een levensmotto? ("Ik hoorde op de radio hier naar toe over X en zijn levensmotto. Dit was ... Vond ik eigenlijk wel mooi, een levensmotto hebben. Ik ga vandaag eens hard nadenken over wat precies mijn levensmotto is. Het zal iets zijn met Leren en uitdaging zoeken zijn. We kennen elkaar nu al zo lang maar ik moet eerlijk zeggen dat ik niet weet door welk motto jij word geĆÆnspireerd. En?")
    • Heb je ooit wat gewonnen? ("Ik las op internet vanochtend dat de staatsloterij weer 16 keer een miljoen gaat verloten. Ik moet eerlijk zijn dat ik altijd wat hebberig ervan wordt. Terwijl ik nooit meer dan een paar tientjes heb gewonnen. Heb jij wel ooit ...")(om daarna bijvoorbeeld een gesprek te beginnen over het 'manipulatieve' karakter van loterij-reclames.)
    • Heb je - bij vrienden / op je werk / ... - een bijnaam? 
    • Welke beroemdheden, sterren heb je ooit ontmoet?
    • Waar ben je van nature goed in?
    • In hoeverre ben je een risiconemer / ontloop je graag risico's?
    • Wat is de grootste flater die je ooit hebt begaan?
    • Wat is het meest gĆŖnante dat je ooit iemand hebt zien doen?
    • Waarvan word je enthousiast?
    • Wat vind je irritant? ("Je komt zo heerlijk optimistisch over op me. Zijn er dan helemaal geen zaken die je irritant vindt?")
    • Wat is je favoriete goede doel? 



    4. Iets meer diepgang: vragen naar vroeger

    Terugkijkende vragen geven vaak meer diepgang aan een gesprek (bijvoorbeeld met ouderen; deze vragen kun je ook als help-me-vragen zien, deze komen hierna):
    • Heb je ooit iets tegen je kinderen gezegd waarvan je van te voren had gedacht dat je het nooit zou zeggen - bijvoorbeeld omdat je ouders het wel of juist nooit deden - maar nu toch soms doet? (Je hebt toch ook kinderen? Heb je ...)
    • Heb je wel eens wat gedaan waarvan je nu achteraf spijt hebt?
    • In hoeverre had je als kind eigenlijk bepaalde dromen over wat je later wilde doen?
    • Zijn er dingen die een volgende generatie aan de wereld zou moeten verbeteren?
    • Wat was de zwaarste / mooiste, leukste, warmste, ... periode van je leven? (en waarom ... )
    • Wie stond je het dichtste bij je tijdens je leven? Wat maakte jullie relatie zo bijzonder?
    • Hoe zou je je jeugd willen omschrijven?
    • Hoe zou je je ouders willen omschrijven?
    • Hoe was ... ? ("Heb je gister nog The X-Factor gezien op tv? Hoe was het?")
    • Was er nog iets belangrijks tijdens ... ? ("Jij was vorige week toch nog op die bijeenkomst over X? Heb ik nog iets gemist? Wat werd er gezegd?") 

    5. De buitencategorie goede startvragen en vervolgvragen: vragen om hulp

    Ook erg goed, zijn zogenaamde help-me-vragen. Dit zijn vragen waarbij jij de ander vraagt om advies (maar wees natuurlijk wel oprecht in waar je hulp nodig hebt).
    • Wat is de mooiste film die je ooit hebt gezien (Ik wil vanavond een film kijken maar ik weet eigenlijk nog niet welke. Heb je tips?)
    • Van welk soort films hou je het meest?
    • Kijk je veel tv? Welke programma's dan met name?
    • Bezoek je wel eens musea? (Ik wil binnenkort weer eens een museum bezoeken; heb je nog tips voor mij?)
    • Wat eet je het liefste?
    • Heb je ooit iets gegeten dat zo vies was dat je het nooit meer hebt gehad?
    • Heb je eigenlijk abonnementen (op vakliteratuur). Nog tips voor me?
    • Aan welke spaarprogramma's doe jij eigenlijk mee? Nog tips? 
    • Heb je nog interessante belastingtips? ("Vreemd eigenlijk, ieder jaar moet iedereen aangifte doen maar zelden praten mensen hierover. Jij zit volgens mij in een aardig vergelijke positie als ik, met een gezin en wat kids. Heb je nog interessante belastingtips of zaken die ik niet moet vergeten?")
    • Wat doe je als je niet kunt slapen? ("Ik had vannacht een slecht nacht; wat doe jij eigenlijk als je niet kunt slapen?")
    • Als iemand je irriteert in het verkeer, wat doe je dan?
    • Op basis waarvan kies je een rij bij meerdere kassa's (snelheid, caissiĆØre, dicht bij uitgang ...)

    6. Altijd prettig: praten over iets wat je nu samen doormaakt: praten over de buren-vragen

    Als het gezellig is, maar je bent wel een beetje klaar met het praten over jezelf / de ander, dan kan het leuk zijn om vragen te stellen die iets met de omgeving hebben te maken. Het is een echter aanrader: je kunt dan namelijk een leuk gesprek samen hebben zonder het de hele tijd over elkaar te hebben.
    • Wat zou een betere naam zijn voor dit cafĆ©? ("Ze hebben eigenlijk best wel een normale naam gegeven aan dit cafĆ©; dat moet toch veel beter kunnen. Welke naam zullen we het geven?")
    • Zou de organisator van deze speeddate nu veel verdienen aan dit soort bijeenkomsten?
    • Zo, die menukaart is toch flink achterhaald? Welk gerecht zou jij nooit kiezen?
    • Zou jij eigenlijk in de bediening kunnen werken?
    • Wie denk jij wie in dit cafĆ© het eerst een massamoordenaar zou kunnen zijn?
    • Stel dat je Gordon Ramsay was en hier alles mocht veranderen; wat zou je dan als eerste aanpakken?
    • Er is altijd wel iemand op het werk die het minste kan. Wie zou dat hier zijn?
    • Wedden dat de eerste persoon die binnenkomt een man is? Wat zetten we erop?
    • Stel je zou met Ć©Ć©n iemand naar bed moeten; wie zou je dan kiezen?
    • Laten we kroeg-wie-is-het spelen. Ik noem iets en jij moet kiezen wie in dit cafĆ© ik dan in gedachten heb. Uhm... welke man hier draagt stiekem lingerie?

    7. Kritisch doorvragen naar of het wel klopt wat de ander zegt

    Als je de ander al wat beter kent en je ook wel wat discussie wilt, kan het leuk zijn om door te vragen naar of het wel klopt wat de ander zegt. Of naar het geloof van de ander in het algemeen. Je stelt dan - zoals De Mey stelt - kritische vragen.
    • Als je een horoscoop ziet: lees je hem dan? En geloof je er in?
    • Op een schaal van 1 tot 100%: hoeveel geloof je?
    • Maak je nog ieder jaar nieuwjaarswensen?
    • In hoeverre kun jij omgaan met onzekerheid?
    • In hoeverre ben je bijgelovig?
    • Hoe weet je dat?
    • Heb je een voorbeeld?
    • Om welke reden dan? 

     

    In de bijdrage vind je de negen meest-voorkomende manieren om door te vragen.

     

    8. Even tussendoor iets minder serieus: gedachte-experimenten

    Je maakt het weer luchtig met eenvoudige gedachte-experimenten / stel-dat-vragen / wat-als-vragen / twee-keuze-dilemma's:
    • Stel, je zou een dier zijn. Welk dier dan en waarom? ("Wat als je een dier zou ...")
    • Stel, je moest 30 dagen zonder mensen overleven. In hoeverre zou je dit kunnen?
    • Stel, je bent directeur, wat zou je veranderen aan onze organisatie?
    • Stel, je mocht kiezen: een hoger loon of minder werken voor hetzelfde geld? Wat zou je kiezen?
    • Stel, je zou gevraagd worden voor programma X. Zou je het doen?
    • Stel, je wordt als expert uitgenodigd voor een bepaald tv-programma. Welk onderwerp zou het dan zijn?
    • Stel, je moet kiezen. Liever veel losse vrienden of liever enkel een paar goede vrienden?


    9. Tijd voor diepgang: de diepe vragen

    Als het al laat wordt en je kent elkaar al iets beter en de meligheid toeslaat of als je meer diepgang zoekt, kan het een goed moment om filosofische vragen te stellen. Dit worden ook wel diepe vragen genoemd.
    • Wanneer vind je dat iemand dronken is? ("Zo, ik heb nu twee biertjes op. Wat vind je ... ben je dan al dronken of niet? Wanneer ben je eigenlijk dronken?")
    • Wat vind jij lang wachten? ("Tjonge, we moeten wel lang wachten op ons eten zeg. Nou lang, kan altijd langer natuurlijk. Hoe sta jij hier eigenlijk in: wanneer vind jij het te lang duren?")

    Verder lezen: hier vind je meer dan 250 filosofische vragen.

    10. Als je het niet weet: actuele vragen

    Als het nog later wordt (2) of je elkaar echt goed kent, wordt het tijd voor discussie: Actuele vragen (vaak vervolgvragen omdat ze gevoelig kunnen liggen!)
    • Natuurlijk kun je iemand ook vragen stellen die te maken hebben met de actualiteit. Dit zullen vaak vragen zijn waarbij je iemand vraagt naar zijn of haar standpunt ten aanzien van een concrete kwestie / maatschappelijke discussie. Vaak hebben deze vragen te maken met een van de volgende standaarddilemma´s:
    • Hoeveel vrijheid wil je opgeven om een veilig leven te kunnen leiden?
    • Hoeveel van je privacy wil je opgeven om veilig te kunnen leven?
    • Hoeveel mag gezondheidszorg kosten? ("Heb je dat bericht gehoord over dat kankermedicijn dat niet vergoed wordt ... wat vind jij, moet zoiets altijd gefinancierd worden?")
    • Hoeveel menselijkheid moeten we tonen tov vreemdelingen gezien de houdbaarheid van onze sociale stelsel?
    • Wat vind jij van [politcus x]? ("Ik volg graag het nieuws maar de laatste tijd lijkt het alleen maar over Wilders te gaan. You love him or you hate him. Hoe kijk jij tegen hem aan?") 

    Ik hoop dat deze 10 categorieƫn je helpen met het bedenken van vervolgvragen. En dat het eerste deel je helpt met het starten van een gesprek. Heb je echter aanvullingen of opmerkingen? Altijd welkom!