Eerder hebben we uitgelegd wat denkvragen / denkstimulerende vragen zijn. Als je dit nog niet hebt gelezen of nog een keer wilt nalezen, dan kun je die bijdrage hier vinden. We hebben hierbij uitgelegd dat o.a. vragen die gebaseerd zijn op denksleutels ideale startvragen zijn om iemand aan het denken te zetten. In deze bijdrage vind je een toelichting hiervan (en zullen we iets vertellen over ons onderzoek naar denksleutels). Je vindt hierbij ook diverse links naar voorbeelden van vragen gebaseerd op de denksleutels.


Over de denksleutels

De thinkers keys zijn bedacht door Tony Ryan. Deze thinkers keys, in het Nederlands het beste te vertalen met denksleutels, geven van oorsprong twintig manieren om leerlingen en studenten beter en meer te laten nadenken. Niet alleen interessant voor hoogbegaafde leerlingen maar voor iedere leerling en student. Deze sleutels raken zowel het kritisch denken als het creatief denken [1].

Nu gaan we hier niet uitgebreid uitleggen wat de denksleutels precies zijn, op welke verschillende manieren je de denksleutels kunt inzetten en wat de voordelen en nadelen van deze denksleutels zijn. Onze ervaring is namelijk dat de gedachte achter de denksleutels wel voor zich spreekt: je hebt verschillende manieren om vragen te stellen - of beter gezegd: soorten vragen - en met dit als uitgangspunt kun je leerlingen of studenten op verschillende manieren naar een thema, kwestie of onderwerp laten kijken. Dit zet ze aan tot beter denken: zowel kritisch denken als creatief denken.


Denksleutels in de praktijk?

Het is natuurlijk interessant om verder te gaan gaan met het achterliggende idee van denksleutels. Ook wij zullen dat doen. Maar bij ons staat natuurlijk de kunst van het stellen van vragen en het onderzoek hiernaar voorop. En om dat te kunnen doen, hebben we voor iedereen die werkzaam is in het onderwijs voorbeelden van denkvragen bedacht. Vragen die - zo is de stelling van Ryan - het denken van leerlingen stimuleert. Want de vraag is natuurlijk: klopt dat wel?


Want wat we nog wel eens horen van docenten, is dat het bedenken van goede voorbeeldvragen lastig kan zijn. Ook voor volwassenen. Daarom willen wij (proberen) een lijst met voorbeeldvragen te geven ter inspiratie. Voel je natuurlijk vrij om deze voorbeeld-denkvragen te gebruiken en in te zetten op je eigen school (om het een echte denkschool te maken), tijdens je lessen of bij je eigen kids. Maar let op: het verdient natuurlijk nog meer de voorkeur als leerlingen zelf de vragen gaan bedenken!

Onze aanpak

Ook Ryan stelt zelf terecht dat je denkvragen altijd in een bepaalde context moet stellen. Stel dus niet zomaar deze vragen maar probeer ze in een bepaalde context te plaatsen: het motto van de school, een projectthema, een weekthema, het onderwerp van de maand, een activiteit, een feestdag, e.d. Zo kun je de denksleutelsvragen koppelen aan Koningsdag, Koningsspelen / koningssportdag, Sinterklaas, Kerstmis, Pasen, het jaarlijkse uitje, het thema pesten, ziekte en overlijden, verkiezingen, geschiedkundige onderwerpen, landen, et cetera. Het zal het denken ten aanzien van of over deze onderwerpen aanmerkelijk bevorderen. Dit zullen wij ook doen.

Voor onze lijst met vragen volgen we dus de indeling in denksleutels zoals Ryan die geeft. Dit zal namelijk voor de meeste lezers het prettigst zijn (in plaats van een nieuwe indeling). En dit geeft ons een ideale mogelijkheid om te onderzoeken in hoeverre de denksleutels / deze indeling werkt. Maar denk niet dat deze lijst met denksleutels perfect is (bijvoorbeeld volledig is) of de enige lijst is. Er zijn auteurs die eigen vragenlijsten en eigen aanvullingen hebben bedacht of sommige 'denksleutels' hebben aangepast [3]. Zo vreemd is dit ook niet. Ryan heeft enkel denkcategorieĆ«n / vragen gecategoriseerd; zo´n overzicht staat per definitie open voor discussie [4].
vragen denksleutels

De denksleutels vragenlijsten

Hieronder vind je in ontwikkeling een overzicht met al onze uitgebreide vragenlijsten met voorbeelden van denkvragen om in te zetten in het onderwijs:
  1. 78 vragen over Oud en Nieuw
  2. 86 vragen over de winter
  3. 87 vragen over de vakantie
  4. 86 vragen over de herfst
  5. 82 vragen over Sint en Piet
  6. 82 vragen over kerst / kerstmis
  7. ...

Heb je zelf aanvullende categorieĆ«n denkvragen? Soorten vragen die toegang geven tot het denken? Om kids meer en beter aan het denken te zetten? We horen ze graag. Ook je ideeĆ«n over de waarde van denksleutels in het algemeen vinden we interessant. Werken de denksleutels? Zie je het creatieve denken en kritische denken van de leerlingen gestimuleerd worden? Kom maar op. šŸ˜ƒ Ook als je een onderwerp graag uitgewerkt ziet worden, horen we het graag. Hieronder of bijvoorbeeld via Twitter / Facebook.

__________

[1]
De oorsprong van deze denksleutels zijn twee andere methoden: The thinker's toolbox van Thornburg/Thornburg en Adventures in thinking van Joan Dalton. Deze twee boeken laten goed zien dat Ryan met name in het begin gericht was op creatief denken. Later verbreedde hij - bijvoorbeeld via video's - dit met kritisch denken. Zelf stelt hij dat tien sleutels gericht zijn op creatief denken en de andere tien op kritisch denken. Niet iedereen deelt echter deze mening.

[2]
Ryan zelf benadrukt bijvoorbeeld dat je een denksleutel niet eenmalig moet inzetten bij een bepaald onderwerp maar meerdere denksleutels achter elkaar moet gebruiken. Het inzetten van Ć©Ć©n denksleutel is weinig waardevol. Zie voor een korte inleiding hiervan bijvoorbeeld deze video.

[3]
Meer algemeen zie je ook overeenkomsten met bijvoorbeeld de ideeƫn van Paul / Elder en bepaalde argumentatie-schema's (denk aan die van Walton). Of zie deze toolkit met vragen.

[4]
Laat ik drie discussies / vragen aangaande de indeling van Ryan noemen.
1. EĆ©n van zijn creative thinking keys is The BAR. De opdracht die een leerling krijgt, is om iets groter te maken (bigger), iets toe te voegen (add) en dan nog iets te vervangen (replace). Maar waarom nu deze volgorde? En waarom wel groter maken, maar niet kleiner? En waarom maar Ć©Ć©n keer vervangen en niet twee keer. En waarom niets weghalen? 
2. Ryan heeft ook de The What If denksleutel. We zien hier natuurlijk het standaard gedachte-experiment. In de literatuur wordt echter terecht gesteld dat er verschillende soorten gedachte-experimenten zijn (met ieder een eigen waarde). Zie Gendler, T.S., Thought Experiment: On the Powers and Limits of Imaginary Cases, Routledge (2014). (klik hier). Hier komt Ryan niet aan tegemoet terwijl dit onderscheid wel verschillende soorten denkvragen oplevert.
3. Ryan vraagt naar nadelen (inclusief oplossingen) en heeft een brainstormvraag. Deze vragen kennen in de praktijk veel overeenkomsten. Wat is dan nog de meerwaarde van deze twee categorieĆ«n? Daarnaast liggen deze categorieĆ«n ook nog eens dichtbij Ryan´s vraagcategorieĆ«n de uitvinding, het alternatief en de gedwongen relatie (en misschien ook wel de stenen muur).
    
Het zijn o.a. deze onderzoeksvragen waarom we de vraagoverzichten gaan geven. We hopen hiermee een antwoord te krijgen op deze vragen en de meer algemene vraag in hoeverre de indeling van Ryan waardevol is.