Leerkrachten en docenten bepalen, samen met hun leerlingen en studenten, natuurlijk in grote mate de kwaliteit van lessen, colleges en/of trainingen. En hoe enthousiast dit ook gebeurt, dit vraagt om meer dan eenzijdige kennisoverdracht. Goede docenten verstaan ook de kunst van het stellen van vragen. Nu zijn over het stellen van vragen tijdens lessen geweldige, toegankelijke artikelen geschreven. Op dit lijstje houden we bij wat we lazen en ons inspireerde. Tips zijn altijd welkom.
Bijgewerkt: 29-11-2020 (Ć©Ć©n nieuwe link)

Over de kunst van het stellen van vragen en doorvragen



De docent en leerkracht als vragensteller

Het is een uitstervend "ras": de docenten en leerkrachten die tijdens hun lessen enkel gericht zijn op eenzijdige kennisoverdracht. De docenten die als expert in een bepaald vakgebied ervan genieten om uren achter elkaar uit te leggen hoe iets werkt of te vertellen over wat is. De hooggeleerde professor die voor een grote groep studenten een hoorcollege geeft; het is een treffend voorbeeld. Dit zie je (gelukkig) steeds minder.

Hiervoor zijn een aantal redenen:

  • Werkt niet/nauwelijks. Ten eerste laten alle onderzoeken zien dat het eenzijdig overdragen van kennis vaak niet tot nauwelijks werkt.
  • InefficiĆ«nt. Daarnaast zie je dat als het al zou werken dat het vaak vrij inefficiĆ«nt is. Als een docent pas bij de toets inziet in hoeverre een leerling of student het begrepen heeft, is er geen ruimte meer in het leerproces van de studenten of leerlingen in te grijpen.
  • Betere alternatieven. Tot slot zie je een beweging naar andere online vormen van kennisoverdracht. Slimme webpagina´s, weblectures, AI en/of MOOC´s nemen de rol van dit soort docenten over.
 
Het gevolg: onderwijs is interactiever geworden. Van docenten en leerkrachten wordt gevraagd dat ze studenten en leerlingen bij de les betrekken. Van passief naar actief lesgeven.

En de manier om lessen interactief te maken, is natuurlijk door het stellen van vragen. 

(zie bijvoorbeeld ook deze bijdrage van Paul Kirschner over Wat Maakt een Topleraar? Door gebruik te maken van de soorten vragen die je kunt inzetten kun je het leren vergemakkelijken, verrijken en verdiepen.)

De praktijk laat echter twee problemen zien. Het goed stellen van vragen is lastig. En het stellen van goede vragen is lastig.

Daarom lijkt het ons wel een aardig idee om op deze pagina bij te gaan houden hoe je als docent / leerkracht tijdens een les beter(e) vragen kunt stellen aan leerlingen of studenten. Bijvoorbeeld tijdens een onderwijsvraaggesprek. Met vraagtips en vraagtechnieken van onszelf of met linkjes naar andere artikelen. Hopelijk ontstaat hierdoor een interessant totaaloverzicht over de kunst van het stellen van vragen als docent / leerkracht. Niet qua toetsen maar tijdens de lessen.

Om tot een goede lijst te komen, maken we wel een tweedeling. Ten eerste vind je hieronder artikelen die gaan over het stellen van vragen in het algemeen (verdeeld over de verschillende fases die je als docent kunt onderscheiden). Vervolgens vind je vraagtips en vraagtechnieken die hebben te maken met specifieke taken en (leer)activiteiten).


Het stellen van goede vragen aan leerlingen en studenten tijdens lessen 


I. De kunst van het stellen van vragen tijdens lessen in het algemeen


1. Het stellen van een vraag

2. Ruimte geven voor een antwoord

3. Het doorspelen van vragen

4. Doorvragen

II. De kunst van het stellen van vragen stellen tijdens specifieke leeractiviteiten / activiteiten:


1. Het tonen van betrokkenheid

2. Het activeren van voorkennis

3. Het toetsen of de stof aankomt (met name begrip en inzicht)

4. Het stimuleren om kennis toe te passen (in real life)

5. Het aanzetten tot hogere-orde denken / denkvaardigheden

6. Het laten reflecteren van de de student / leerling op zijn eigen leerproces

7. Het evalueren van de les / lessen

Ken je andere goede artikelen met specifieke vraagtechnieken voor docenten en leerkrachten tijdens hun lessen, heb je nog een andere vraagtips, mis je een categorie? We horen het natuurlijk graag!