Tijdens een sollicitatiegesprek kan je zomaar de vraag worden gesteld of je iets over jezelf wilt vertellen. Maar hoe nu deze vraag te beantwoorden? In deze bijdrage zal ik deze vraag eens uitwerken en je laten zien hoe je deze vraag (vooraf) kunt aanpakken.

Eerste versie: 1 december 2016
Geactualiseerd / herschreven op 4 april 2022

Vragen sollicitatiegesprek


Dit is deel 4 in onze serie over sollicitatievragen. In deel 1 hebben we uitgelegd dat als je een sollicitatiegesprek voorbereidt, je lijstjes met sollicitatievragen niet al te serieus moet nemen. Je hebt gelezen dat het slimmer is om te denken in soorten of categorieƫn sollicitatievragen. Na een artikel als deel 2 over de populaire indeling in soorten sollicitatievragen van James Reed, heb je in deel 3 over onze indeling in soorten sollicitatievragen kunnen lezen. Deze indeling in soorten sollicitatievragen is volgens ons beter omdat deze gebaseerd is op de verschillende soorten kennis die je kunt onderscheiden.


De vraag "Wil je wat over jezelf vertellen?" is een vraag die - zo leert onderzoek - best wel vaak in Ć©Ć©n of andere vorm wordt gesteld tijdens sollicitaties. Ondanks dat het bedoeld is inkomertje, ervaren veel sollicitanten het toch als een vervelende vraag.

Wat moet je immers precies vertellen? Om deze vraag goed te beantwoorden, doe je er goed aan de vraag - tijdens je voorbereiding - eerst te herschrijven:


"Wat zijn belangrijke feiten (en gebeurtenissen) en eigenschappen waarnaar ik gevraagd kan worden of zelfs 'spontaan' over moet vertellen?"

   

Vragen naar belangrijke feiten, gebeurtenissen en eigenschappen

Ik heb tijdens observaties van sollicitatiegesprekken nog nooit meegemaakt dat een sollicitant niet naar bepaalde feiten, gebeurtenissen of eigenschappen werd gevraagd. Er werd altijd gevraagd naar bepaalde ervaringen, naar bepaalde karaktertrekken van de sollicitant of bijvoorbeeld naar gevolgde opleidingen, trainingen of cursussen.

Vragen uit deze categorie hoor je vaak als overgang naar een een nieuw thema: je opleidingsverleden, je ervaringen in x, je netwerk, je .... Deze vragen - die inhoudelijk van aard zijn - worden vaak in de beginfase van het gesprek gesteld. Althans, nadat een of meerdere vragen uit de eerder beschreven categorie "Ik-stel-je-even-gerust"-beginvragen zijn gesteld natuurlijk.

 
Met name dus de vraag "Kun je wat over jezelf vertellen"-vraag zie je vaak aan het begin van het gesprek terug. Het is een vraag die ook als verzoek kan worden uitgesproken: "Vertel eens iets over jezelf." Dit is de meest open variant van deze vraag.
 

Vragen naar feiten, gebeurtenissen en eigenschappen zijn vragen die vaak als gesloten vraag gesteld worden. Neem bijvoorbeeld de vraag: "Kun je iets vertellen over de projecten waaraan je hebt meegewerkt?" Maar uiteindelijk willen je gesprekspartners wel meer horen dan alleen een ja of een nee. Sterker, de vraag "Kun je wat over jezelf vertellen?" is natuurlijk een retorische vraag. Een sollicitant die deze vraag met nee beantwoordt, dicht ik weinig kansen toe uitgekozen te worden.

Let op bij deze categorie beschrijvende kennisvragen

Vragen in deze categorie - die dus om beschrijvende kennis vragen - lijken relatief onschuldig. Er wordt immers niet gevraagd om een oordeel of een voorspelling waarover je van mening kunt verschillen (zie voor het verschil tussen o.a. beschrijvende kennis, oordelende kennis en andere vormen van kennis deze posting).

Wat kan er dus mis zijn met een beschrijving die je geeft?

Toch moet je oppassen. De beschrijving die je geeft, moet natuurlijk zoveel mogelijk passen binnen het antwoord dat de commissieleden willen horen. Als jij beschrijft hoe rustig je bent in het weekend terwijl de commissieleden op zoek zijn naar een extraverte, dominante aanjager dan gaat er misschien iets niet goed (sterker, had je niet moeten solliciteren??).

Dit aandachtspunt leidt tot een aantal tips:

  1. Denk van te voren na over wat je over jezelf wilt vertellen (beschrijven) in het licht van de functie, de afdeling / samenwerking en de organisatie. Denk hiertoe van te voren over wat voor de leden van sollicitatiecommissie belangrijk is. Dit resulteert in de voorbereidingsvraag: "Wat zijn belangrijke feiten (inclusief gebeurtenissen) en eigenschappen waarnaar ik gevraagd kan worden?"

  2. Vraag eerst terug voordat je een te algemene vraag om beschrijvende kennis beantwoordt. Vraag bijvoorbeeld: "Waarin bent u met name geĆÆnteresseerd?" of "In welke zin?" Een dergelijke wedervraag laat de commissieleden zien dat je niet te snel aanneemt dat je wel begrijpt wat zij vragen en willen horen. Aannames zijn (in figuurlijke zin) dodelijk!

  3. Een vraag uit deze categorie vragen wordt vaak opgevolgd met een verklarende kennisvraag. Als je hebt gezegd dat iets het geval is ("Ik was in 2018 klaar met mijn studie."), dan leidt dit niet zelden tot een vervolgvraag die ziet op een reden ("Wat is de reden dat je niet bent gaan doorstuderen?"). Houd er rekening mee dat je gevraagd kan worden om redenen. De vraag "Welk vrijwilligerswerk doe je?" wordt mogelijk gevolgd met "Waarom heb je gekozen voor dit werk en niet bijvoorbeeld voor ...?".

  4. Vul niet in en denk niet te snel dat gevraagd wordt om je oordeel. Er is een duidelijk verschil tussen vragen die gericht zijn op beschrijvende (feitelijke) kennis en vragen die gesteld worden om jouw oordeel ergens over te horen. Neem de vraag "Wat is je beste eigenschap?". Deze vraag vraagt niet naar jouw eigenschappen (beschrijvende kennis) maar is gericht op jouw oordeel en onderbouwing (namelijk wat je beste eigenschap is). Omdat deze vragen weer specifieke tips met zich mee brengen, zal ik deze in een latere bijdrage uitwerken.

  5. In navolging op 4: soms is het ook niet altijd helder, wat voor een soort sollicitatievraag gesteld wordt: een vraag die gericht is op feitelijke kennis of een vraag waarin jij een oordeel moet verwoorden. Neem de vraag: "Hoe verliep de samenwerking met de vestiging in Duitsland?" Deze vraag kun je feitelijk beantwoorden: "Vaak via mail en bij problemen pakten we de telefoon", of met een oordeel: "In het algemeen goed; zelden deden zich problemen voor". Twijfel je dan ook over hoe de vraag bedoeld is: benoem het ("Wilt u weten hoe de samenwerking feitelijk verliep of bent u meer geĆÆnteresseerd in termen als goed of slecht?"). Omdat dit wat geforceerd overkomt, kun je ook beide antwoorden geven: "In het algemeen verliep de samenwerking goed; we communiceerden via mail en dat was voldoende. Als het niet goed liep - en dat kwam in de praktijk zelden voor - pakte ik de telefoon."

  6. Wees erop bedacht dat je niet alle vragen in deze categorie hoeft beantwoorden. Denk na hoe je deze wel gaat beantwoorden. De wetgever heeft bijvoorbeeld een aantal vragen expliciet verboden. Je kunt dan denken aan vragen over je gezondheid of over een eventuele kinderwens. In je voorbereiding kun je alvast nadenken hoe je dit soort vervelende, niet geoorloofde sollicitatievragen gaat pareren.

    1. Gebruik je humor (bijvoorbeeld op de vraag of je op korte termijn kinderen wilt: "Ja, ik wil graag 30 kinderen", of meer tricky "Nou, ik kom hier toch echt vooral de functie; ik neem aan dat uw bedrijf geen kinderen weggeeft?").
    2. Stel een tegenvraag.
    3. Verwijs naar wetgeving.
    4. Geef gewoon het eerlijke antwoord.
    5. Geef een vaag antwoord.

Overzicht van zogenaamde "Wil je jezelf beschrijven?"-vragen

Dit gezegd hebbende, volgt hier een overzicht van verschillende varianten van deze vraag:

  • Kun je iets vertellen over je opleidingsverleden?
    • Ik zie dat je x hebt gestudeerd. Kun je iets vertellen over deze opleiding?
    • Welke trainingen heb je gevolgd?
    • Hoe was je tijdens je studie?
    • Hoe vaak heb je zelf les gegeven of meer in het algemeen iets uitgelegd?
    • Welke vakken heb je precies gevolgd?
    • Waar heb je stage gelopen?

  • Kun je iets vertellen over je arbeidsverleden?
    • Wat deed je precies bij x?
    • Wat was je eerste baan?
    • Ben je ooit ontslagen?
    • Heb je ooit iets gedaan tegen de wil van de organisatie in het algemeen of je leidinggevende in het bijzonder?
    • Heb je ooit iets eens meegenomen van je werk naar huis?

  • Kun je iets vertellen over je huidige baan?
    • Hoe zit een gemiddelde werkdag er nu voor je uit?
    • Hoeveel contact heb je met anderen in je huidige baan?
    • Kun je iets vertellen over een project waarin je een bijdrage hebt geleverd?
    • Wie van je huidige collega's zou je mee willen nemen als je hier zou komen te werken? 
    • Is er iets wat je huidige collega's van je zullen vinden maar wat niet klopt?

  • Wat motiveert jou? (deze vragen zou je ook als sollicitatievragen die naar oordelen vragen kunnen betitelen)
    • Wat is je levensdoel?
    • Wat wil je bereiken in je werk?
    • Voor welke andere organisaties zou je willen werken?
    • Voor welke andere organisaties zou je nooit willen werken?
    • Wie bewonder je?

  • Kun je iets vertellen over je activiteiten buiten werk?
    • Welke hobby's heb je?
    • Welk vrijwilligerswerk doe je?
    • Hoe zit het weekend voor jou eruit?
    • Kun je iets vertellen wat niet op je cv staat?
    • Hoe combineer je werk en privĆ©?
    • Hoe ga je vaak op vakantie?
    • Welke drie boeken heb je als laatst gelezen? Welke documentaires ... Welke musea ... Welke tv-series ...
    • Wat doe je online?

  • Hoe ga jij om met tegenslagen?
    • Hoe vertel je iemand dat hij of zij het werk niet aankan?
    • Hoe ga jij om met stressvolle situaties?
    • Hoe ga je om met een collega die zijn of haar afspraken niet nakomt?
    • Kun je iets vertellen over een grote verandering op je werk? 
    • Heb je wel eens een conflict gehad met een klant, collega, leidinggevende ... ? Hoe heb je dit opgelost?

  • Hoezo zit je bij ons?
    • Op welke manier heb je vernomen van deze openstaande vacature?
    • In hoeverre heb je ook bij andere werkgevers gesolliciteerd?
    • Weten je huidige collega's dat je hebt gesolliciteerd bij ons?

Heb je zelf vragen uit deze categorie sollicitatievragen? M.a.w. met welke vraag laat jij een sollicitant zich beschrijven of welke vraag in deze categorie is aan jou gesteld tijdens een sollicitatiegesprek? We horen het graag (en vullen onze lijst dan aan). Bijvoorbeeld via Twitter of via de mail.