De vragen die stoïcijnen zich stellen voor een beter leven
Een filosofie die op dit moment vol in de aandacht staat, is die van het stoïcisme. Het is een levensvisie die je - zo wordt beweerd - meer rust, wijsheid en geluk kan geven. Een belangrijke activiteit van stoïcijnen hierbij is om in de ochtend of avond even stil te staan bij hoe het gaat en jezelf hiertoe de juiste vragen te stellen. Dit kan in gedachten, maar bijvoorbeeld ook in een journal / dagboek. In deze bijdrage vind je een vragenlijst met de belangrijkste stoïcijnse vragen. Vragen die ook voor niet-stoïcijnen van waarde kunnen zijn. Op naar meer gemoedsrust!?
Eerste versie: 10-11-2022
Laatste update: 21-12-2025
.
 |
Over het stoïcisme
Het stoïcisme is een praktische filosofie die pakweg 2300 jaar geleden is ontstaan. Het staat voor een manier van denken en van in het leven staan. Het is een filosofie die je richtlijnen geeft over hoe goed te leven, met name hoe je een leven kunt leiden zonder al te veel (onredelijke) zorgen te hebben. Met een leven in gemoedsrust dus. Maar waarbij je tegelijkertijd wel geëngageerd (betrokken / toegewijd) kunt zijn. En hierin je geluk vindt.
Maar wat houdt het nu precies in, zullen je je mogelijk afvragen? Maar komt goed: omdat het stoïcisme al zo lang bestaat, is hierover reeds veel geschreven is.
Het krijgen van overzicht is sinds eind vorige eeuw en helemaal door de coronacrisis van 2020/2021 makkelijker geworden. Juist de laatste jaren wint het stoïcisme namelijk alleen nog maar meer aan populariteit. Dit zie je terug in de vele toegankelijke boeken die uitkwamen, zoals die van Ryan Holiday (De dagelijkse stoïcijn, Het obstakel is de weg), Mark Tuitert (Train je stoïcijnse mindset) en Massimo Pigliucci (Hoe word je een stoïcijn?).
Het is wel goed om je te beseffen dat je eigenlijk niet kunt spreken van HET stoïcisme. Zo zit er tussen de ideeën van de bekendste antieke stoïcijnse filosofen Marcus Aurelius, Epictetus en Seneca veel overeenkomsten, al zijn er ook duidelijke verschillen tussen hen [1].
Maar dit is geen reden om de moed op te geven hoor en achterliggende vragen te achterhalen, want wees gerust: tussen de vele filosofen en schrijvers bestaan grote overeenkomsten; overeenkomsten die maken of bepaalde richtlijnen al dan niet het stoïcijns denken & doen valt. En de vragen die ze zich hebben gesteld.
Stoïcisme en journaling: nadenken over je leven door het stellen van de juiste vragen
Want vragen hebben ze zich wel gesteld. Belangrijker: vragen stellen - met name aan jezelf - maakt een belangrijk onderdeel uit het van stoïcisme. Hun filosofie wordt niet voor niets gezien als een aanvulling op het denken en handelen van de filosoof Socrates: de klassieke vragensteller bij uitstek.
Een van de oefeningen die het stoïcisme ons aanraadt, is bijvoorbeeld om terugkerend even stil te staan bij hoe het gaat. Dit kan natuurlijk in gedachten, maar bij voorkeur doe je dit in een dagboek (journaling). Iets vanuit een ver verleden? Nee hoor, de moderne wetenschap laat zien hoe waardevol dit is.
Wat je hiertoe moet doen? Schrijf hiertoe dagelijks even kort op hoe de dag is verlopen. Ook kun je overwegen om ook op te schrijven wat je morgen (anders) wilt doen.
Om je hierbij te helpen, heb ik onderstaande vragenlijst opgesteld. Het is een vragenlijst die de belangrijkste richtlijnen uit het stoïcisme raken.
Het is tegelijkertijd hierdoor een vragenlijst die vrij omvangrijk is. Ik zou zeker niet alle vragen iedere dag gaan beantwoorden. Zeker als je nieuw bent in het journallen wordt geadviseerd om klein te beginnen.
Mogelijk doe je er goed aan om één vraag eruit te pikken; een vraag die nu voor jou passend. Bij sommige vragen heb ik ook mogelijk andere varianten van de vraag opgenomen (die ongeveer gelijkwaardig zijn).
De vragenlijst met stoïcijnse vragen
- Heb ik me druk gemaakt over zaken waar ik geen invloed op heb (beter van niet). Of andersom: in hoeverre heb ik me alleen druk gemaakt over zaken waarop ik invloed heb? (Epictetus)
- In hoeverre heb ik me onnodig druk gemaakt om het verleden en het nu; zaken waar ik toch geen invloed op heb?
- In hoeverre had ik vandaag mijn lot omarmd?
- Wat had ik vandaag beter kunnen accepteren - in plaats van de er druk over te maken - omdat ik daar toch geen invloed op had? (Epictetus) - In hoeverre heb ik me gericht op datgene wat essentieel is voor me; wat echt voor mij ertoe doet? (Marcus Aurelius)
- In hoeverre heb ik verantwoordelijkheid voor mezelf genomen en het goede uit mezelf gehaald (Salzgeber)
- In hoeverre heb ik nagedacht over en geleefd vanuit het ergste wat kan gebeuren?
- Incidenteel is het goed om je te ontdoen van alle luxe, alle vrijheden e.d.; heb ik dit vandaag gedaan?
- In hoeverre was en ben ik goed voorbereid (op het ergste dat kon / kan gebeuren)? (Seneca)
- Waar ben ik tekortgeschoten? (Seneca)
- Welke destructieve emoties hadden vandaag de overhand, of speelden soms op en vragen om zorg?
- In hoeverre was ik vandaag ergens jaloers, kwaad, gericht op lust, gericht op overdaad, egocentrisch? - Welke tegenslagen had ik vandaag en welke richting geven deze me?
- Waarin ben ik vooruitgegaan? (Seneca)
- Aan welke tekortkoming(en) heb ik gewerkt? - Wat kan ik nog beter doen? (Seneca)
- Wat onderbrak mijn (streven naar) gemoedsrust? - Waarom kon ik iets niet doorstaan? (Marcus Aurelius)
- Wie zou ik dankbaar zijn? (Marcus Aurelius)
- Welke voorbeelden hebben me vandaag geïnspireerd?
- Hoe zou een stoïcijnse toeschouwer mij vandaag hebben gezien? (Epictetus)
- Welke kleine stappen kan ik zetten voor verdere vooruitgang? (Cato)
- In hoeverre heb ik me ten onrechte (te) veel bezig gehouden met het winnen zelf (het behalen van mijn doelen) in plaats van met het proces zelf? (Kobe Bryant) - Welk karakter heb ik laten zien en waar wil of moet ik morgen in groeien? (Marcus Aurelius)
- In hoeverre was ik rechtvaardig? In hoeverre had ik oog voor anderen? In hoeverre had ik oog voor de samenleving?
- In hoeverre heb ik moed getoond?
- In hoeverre heb ik met mate gehandeld?
- In hoeverre heb ik als wijs persoon gehandeld (en niet alleen op papier of social media)? - Waar heb ik geoordeeld (bijvoorbeeld over anderen) terwijl ik ze mogelijk nog niet eens begreep?
- In hoeverre had ik rust in dat wat ik doe misschien nog niet perfect is, maar dat ik wel probeer het beste ervan te maken (door rekening te houden met het bovenstaande)?
Ik hoop dat deze vragen je helpen. Er zijn in ieder geval meerdere onderzoeken die - onder bepaalde voorwaarden - de meerwaarde van journaling laten zien [2]. Dat het leidt tot minder angst, tot het idee een beter leven te leiden (meer gelukkig te zijn), tot het beter onthouden en tot meer dankbaarheid.
Ook mogelijk interessant:
[1]
Het boekje Stoicism, a very short introduction van Brad Inwood geeft veel voorbeelden van verschillen. Het boekje is echter vrij complex en vraagt veel kennis (ook van het Engels); juist omdat het een korte introductie betreft. Uitgebreider is The Cambridge companion to the Stoics van dezelfde auteur. Om de juiste vragen te stellen - als mogelijke stoïcijn in wording - is kennis van deze verschillen echter niet per se nodig.
[2}
Als je zoekt op benefits journaling scientific evidence in Google Scholar dan krijg je diverse artikelen (die vervolgens weer genoeg informatie geven om verder te zoeken).
