Kritische vragen stellen bij wat je eet of drinkt

Hoe kun je goede kritische vragen stellen bij het eten en drinken dat we kopen en nuttigen? Een goede vraag die ik in deze bijdrage zal beantwoorden. En natuurlijk kan ik dan niet om de Keuringsdienst van Waarde heen. Niet alleen om de kritische vragen waarmee de programmamakers in de uitzending doorvragen, maar ook om de vragen die ze als startvraag voor een uitzending aan een fabrikant stellen. Een fijn programma dat ons kan inspireren nog betere vragen te stellen bij wat we kopen.
Eerste versie: 9 juni 2021
Extra vragen: 25 januari 2022

Tip: vragen stellen bij wat je koopt aan eten en drinken

Waarschijnlijk hoef ik je niet uit te leggen waarom je er goed aan doet om soms vragen te stellen bij wat je eet of drinkt. Of het nu gaat om het kopen van producten in het algemeen, of het kopen van voedsel en drank in het bijzonder: je doet er goed aan om kritisch te zijn.

Fabrikanten beloven ons immers vaak van alles (vaak ingegeven door de afdeling marketing en door commerciële motieven). Maar de vraag is of dit klopt. Allerlei technieken zullen fabrikanten inzetten om ons ervan te overtuigen dat je hun product moet kopen, terwijl het maar de vraag is of je hier goed aan doet.

Dus moet je vragen stellen. Kritische vragen stellen. En dan bedoel ik natuurlijk niet kritiek in negatieve zin. De kunst is om vragen te stellen uit verwondering, uit nieuwsgierigheid. Niet om tegen te zijn, maar kritisch in de zin dat je op zoek gaat naar meer kennis. Positief-kritische vragen stellen.

Als je volger bent van dit blog, dan weet je natuurlijk wel wat de makkelijkste weg is om te komen tot betere kennis. Dat is door het stellen van de twee socratische vragen: Wat wordt hiermee bedoeld? en Klopt het wel? (naast je verdiepen in de materie en zelf kennis opdoen natuurlijk)

En ook bij het kopen van eten of drinken, zijn dit prima algemene startvragen:

Voorbeeld. Stelt je koopt olijfolie. Hier staat op dat het extra vierge is. Maar wat wordt hiermee dan precies bedoeld? Waar moet een olijfolie precies dan aan voldoen, wil deze zo genoemd worden? En natuurlijk de vervolgvraag: klopt het wel? Is de olijfolie die jij in je handen hebt, wel echt extra vierge?

En natuurlijk ga je doorvragen.

Voorbeeld. Als je weet wat het betekent om van een olijfolie te zeggen dat het extra vierge is: wie heeft dit bepaald dan? Zijn er geen andere definities van? Hanteren alle fabrikanten van olijfolie hetzelfde begrip? Als een fabrikant helemaal niets op het etiket heeft vermeld: betekent dit dat een olijfolie niet extra vierge is? Et cetera.

De vragen van de Keuringsdienst van waarde ter inspiratie

Als je op zoek bent naar voorbeelden zou ik je adviseren om het programma Keuringsdienst van waarde te kijken. Door het stellen van simpele vragen willen ze - onder de noemer van huishoudjournalistiek - komen tot verbazingwekkende antwoorden. In hoeverre de antwoorden je echt verbazen, laat ik graag over aan jou. Dit is immers ook een beetje afhankelijk van de kennis die je al hebt.

Wat het programma in ieder geval interessant maakt, zijn zowel de startvragen als de manier waarop ze doorvragen. Met startvragen bedoel ik de basisvraag van een uitzending. Deze startvragen zijn vaak vragen die de niet-kritische consument misschien niet (meer) stelt, maar waar ze het antwoord ook niet meteen op hebben. Terwijl we wel de producten kopen. Althans, als ik de groep studenten aan wie ik dit vorige week voorlegde even als uitgangspunt neem.

Teun van de Keuken, Sofie van den Enk, Daan Nieber, Ersin Kiris, Marijn Frank en Maarten Remmers stellen de vragen wel en gaan op onderzoek uit - al dan niet geïnspireerd door een kijkersvraag. Hiermee is de Keuringsdienst van waarde een perfect programma om de twee bovengenoemde socratische vragen verder te concretiseren en om voorbeelden te vinden.

Omdat ik me kan voorstellen dat je niet de tijd hebt om even 18 seizoenen terug te kijken, heb ik dit alvast gedaan. Hieronder vind je een lijst met diverse soorten kritische vragen die je kunt stellen bij de producten die we kopen (en voorbeeldvragen).

En ja, soms overlappen de categorieën elkaar en zou je een vraag in meerdere categorieën kunnen indelen. Maar ik hoop dat ze je helpen.

Waar komt het precies vandaan? (herkomst)

Waar komen de kippen - bijvoorbeeld die in de Chicken McNuggets - vandaan?
Waar vind je het bos waar al die bosvruchten vandaan komen?
Uit welk klooster komt het kloosterbrood, kloosterwijn, kloosterkaas, … (en abdijbier e.d.)?
Waar komen de Japanse zoutjes en de Japanse bollenmix vandaan?
Uit welk bos komen de paddenstoelen van uw bospaddenstoelensoep?
Uit welke rivier komt nu precies de rivierkreeft?
Waar komt al dat soja - onder andere als voer voor onze varkens - toch precies vandaan?

Wat is het nu precies? (de inhoud van een product)

Wat zit er precies in visvoer?
Wat is precies dat rode stukje - een piment - dat in de gevulde olijf zit?
Wat is een biefstuk?
Wat is maandverband?
Welke aardappels zitten in de voorverpakte aardappelen en voorgebakken friet?
Wat doet al het water in onze ham?
Wat betekent het als een mango, peren of advocado eetrijp is? En hoe komt het dat fruit niet overrijp is als het hier is?
Hoezo staat er op sommige kattenbakkorrels dat er geen asbest in de kattengrit zit?
Welke worst zit er precies in de kant-en-klare boerenkool (gezien de vele ingrediënten die erin lijken te zitten)?
Wat smeer je precies op je gezicht als je een kleimasker gebruikt?
Wat is döner kebab en van welk dier wordt het gemaakt?
Wat zijn anti-oxidanten en waarom worden ze overal ingestopt?

Wat betekent het nu dit je het zo noemt? (de eigenschappen die aan de product worden gegeven)

Wanneer mag je een product - bijvoorbeeld tonijn - nog vers noemen?
Wat is er ambachtelijk aan ambachtelijk?
Wat is een donzen dekbed?
Maken whitener tandpasta je tanden echt witter?
Hoe vers kunnen de asperges nog zijn als ze helemaal uit Peru komen (want bij ons is het geen aspergeseizoen)?
Komt het wild in de winkel altijd uit het wild?
Hoe zit het nu precies met de premium wilde eendenborstfilet die volgens de verpakking uitgekozen is omdat hij mals en sappig is? Hoe wordt precies de malse, sappige eend geselecteerd van de niet malse, sappige eend?
Wat maakt een ham nu bourgondisch?

Wat betekent dit plaatje? (logo / etiketten)

Het logo zegt dat deze tonijn dolfijnvriendelijk is gevangen, maar hoe vriendelijk is de vangst dan voor de dolfijn?
Wat zeggen de etiketten op wijnflessen echt?
Waar staat het "Ik Kies Bewust" logo nu precies voor en wanneer / hoe krijgen producten dit logo?
Wat is bij het Beter Leven logo het verschil tussen 0 sterren en 1 sterren: wat maakt het leven van het dier nu beter?

Waarom is dit zo anders dan .... ? (verschillen)

Waarom is er zo'n groot prijsverschil tussen verschillende soorten bruine bonen?
Wat is nu precies het verschil tussen macaroni en spaghetti?
Wat is het verschil tussen water uit een flesje en water uit de kraan?
Wat is het verschil tussen achterham en schouderham (en waar uit het varken komt dit)?
Waarom zijn gesnipperde uien zoveel duurder dan hele uien?
Grasboter, zomerboter, winterboter, verschillende prijzen: welke boter kun je nu het beste kopen?
Hoe is het mogelijk dat een zakje met rozijnen veel goedkoper is dan een tros met verse druiven (en hoe kan het dat pitloze druiven geen pit hebben)?

Wat is beter, slechter, gezonder, ... voor mij? (gevolgen)

Hoe slecht is de smaakversterker E621 nou eigenlijk?

Wat is gezonder en verantwoorder om in te frituren, vet of olie?
Op welke matras kun je het beste slapen?
In hoeverre is thee echt gezond?
Culinaire babyvoeding - Kip teriyaki, ovenschotel Moussaka, of zelfs rund stroganoff met veldgroenten en tijm: doen ouders er goed aan om dit baby's te geven?

Hoe kan dat toch? (verklaring)

Hoe kan het dat een blikje tomatenpuree maar 8 cent kost (dat kan eigenlijk niet)?
Waarom zit overal suiker in?
Hoe komen vegetarische baconchips aan een dierensmaak, want zijn chips sowieso niet vegetarisch?
Hoe verf je melk roze als je geen aardbeien gebruikt?
Waarom glimmen citroenen?
Hoe krijgen ze toch altijd zo'n perfecte halve walnoot op het kaasje van Rambol?
Waarom is de vanillevla geel terwijl vanillestokjes bruin zijn (en hoe zit het nu precies dat je vanillevla kunt maken van kranten)?
Waarom zitten er zoveel ingrediënten in de kant-en-klare boerenkool (vergeleken met hoe je het zelf bereidt)?

Ook bij het doorvragen zie je trouwens dat ze vaak goede vragen stellen. Al zullen ze de slechte vragen waarschijnlijk ook niet in het programma opnemen. 😏

Je ziet dat met name veel hoe-vragen worden gesteld. Dit is ook wel begrijpelijk. Met een hoe-vraag wordt de fabrikant gedwongen inzicht te geven in hoe iets werkt. En ontkomt een fabrikant er indirect ook niet aan soms uit te moeten leggen wat iets is. En omdat een producent "natuurlijk" een consument niet wil onthouden wat hij eet of drinkt, zijn dit lastige vragen om niet te beantwoorden:

Hoe werkt dat dan?
Hoe gaat dat dan?
Hoe wordt dit bepaald dan?
Hoe verklaart u dan ... ?
Hoe zeker is dit?
Maar wat ik dan niet begrijp, is hoe ... ?

Wil jij trouwens zelf ook meer kritische vragen stellen bij wat je koopt (bijvoorbeeld bij de supermarkt waar je altijd je boodschappen doet) vergeet dan niet dat je met een goede inleiding de ander veel meer open kunt maken om ook te antwoorden. Ook een compliment werkt goed.

Al is mijn favoriet bij de Keuringsdienst van Waarde waarschijnlijk niet altijd mogelijk 😂

Je moet me even helpen want ik heb een klein conflict met mijn vrouw. Ik weet niet of u veel voor relatiebemiddeling wordt gebeld, maar onze discussie gaat hierover ...

Hoop dat bovenstaand overzichtje je inspireert om vragen te blijven stellen bij wat je eet of drinkt. Heb je aanvullende vragen? Dan hoor ik het graag. Bijvoorbeeld via Twitter.

Lees ook: betere vragen stellen

Meer dan 30 tips en adviezen waardoor je nog betere vragen kunt gaan stellen.

Een overzicht van onze artikelen over vraagtechnieken (inclusief ons eBook).

Snelcursus doorvragen: gebruik een van de deze negen manier om door te vragen.