Een van de meest markante interviewers die Nederland heeft gekend was misschien wel Theo van Gogh. Van Gogh was met name een meester in het stellen van persoonlijke vragen. Ondanks dat zijn vraaggesprekken in Van Gogh's Zondag en Een Pittig Gesprek nooit lang duurden, wist hij toch vaak tot de kern van iemand door te dringen. Waarbij de geĆÆnterviewde niet weg kwam met nietszeggend geklets of hypocrisie.

Over de kunst van vragen stellen en doorvragen


De vraaggesprekken van Theo van Gogh

Theo van Gogh (1957-2002) was een Nederlandse regisseur, columnist en programmamaker. Bekend - en voor sommigen eerder berucht [1] - om zijn ideeƫn stond hij ook bekend om zijn interviews en zijn vraagtechnieken. De meest in het oog springende programma's waren Van Gogh op Zondag en Een Prettig Gesprek [2].

Het waren programma's waarbij om te beginnen het decor opviel. Deze kenden maar weinig versiering (een eenvoudige tafel, twee stoelen, nauwelijks iets op de achtergrond). Van Gogh rookte daarbij tijdens zijn gesprekken als een ketter en ook zijn gasten rookten - indien ze dit deden - van harte mee. Dit zou nu natuurlijk ondenkbaar zijn. En zijn wallen onder zijn ogen maakte hij soms bewust wat donkerder m.b.v. schmink [2].

Inhoudelijk gingen de gesprekken bijna stelselmatig over de zin van het leven. Als je de drie bekendste vraaggesprekken bijvoorbeeld erbij pakt (interview met Jeroen Pauw, Pim Fortuyn en Herman Brood), dan zie je dat Van Gogh met name benieuwd is waarom zijn gesprekspartners de dingen doen die ze doen.

Ook in zijn vragen zie je dit terug.

De Theo van Gogh-vraag: Waar gaat je leven over?

DĆ© vraag die Van Gogh typeert, is misschien wel de vraag Waar gaat je leven over [2]. Ook Theodor Holman - zelf een bekend interviewer - wijst ons op deze vraag van Van Gogh [3] en als je kijkt naar de uitzendingen die Van Gogh heeft gemaakt klopt dit wel. "Van Gogh had een mateloze interesse in anderen."

En had hiervoor - of het nu in een uitzending was of daarbuiten - weinig tijd voor nodig.

Of zoals (vriend) Hans Teeuwen het verwoordde [2]:

Als vrouwen die we tegenkwamen in een cafĆ© of die kwamen erbij zitten, die ... ik waarschuwde ze wel eens. Kijk uit, over een kwartier heb je nu dingen verteld die je nog nooit aan iemand verteld hebt. Dat zullen we nog wel eens zien. Maar dat was zo. Na een kwartier hadden ze echt alles verteld. Gewoon, eindelijk luistert er iemand. Eindelijk is iemand oprecht geĆÆnteresseerd.

Nu stelde Van Gogh de vraag naar waar het leven over gaat niet letterlijk in elk interview, maar de vraag vat wel veel van zijn interviews goed samen. 

Wat de vraag volgens Holman ook interessant maakt, is dat je deze vraag goed kunt inzetten als een gesprek vastloopt. Uit de interviews van Van Gogh kun je dit echter niet afleiden. Deze en gelijkwaardige vragen werden in ieder geval niet door Theo van Gogh op deze wijze gebruikt. Het is bij hem eerder een vraag die zijn interviewstijl en onderwerp typeert.

Als je een goed beeld wilt krijgen van deze interviewstijl dan adviseer ik je trouwens het interview met Jeroen Pauw terug te zien in Van Gogh's Zondag. Dit is ook de uitzending waarin Van Gogh bovengenoemde vraag letterlijk stelt aan Pauw.




Extra: de interviewvragen van Van Gogh met Herman Brood

Als het je interesse heeft, kun je van Theo van Gogh nog veel meer interviews terugzien.

Het interview met Pim Fortuyn is daarbij misschien wel het meest pijnlijke interview van Theo van Gogh om te zien. We zien immers twee bekende Nederlanders die uiteindelijk om het leven gekomen zijn door een aanslag. Deze lading kleurt - achteraf - het interview.

Als je kijkt naar het interview zelf is het vraaggesprek van Theo van Gogh met Herman Brood een minstens zo'n gedenkwaardig gesprek. Om te beginnen omdat maar weinig vragen aan Brood kon worden gesteld omdat hij zo langzaam praatte. Toch raakte Van Gogh Brood wel met zijn vragen.

Tel daarbij op dat Brood gedurende het interview met een papegaai op zijn schouder zat en op het eind van het interview Theo van Gogh zich van achteren liet pakken door een uitgeklede Brood en het mag duidelijk zijn dat we geen gebruikelijk gesprek zien.
 
In onderstaande vragenlijst vind je - ter lering en vermaak - de door Van Gogh gestelde vragen. Ten onrechte las ik in deze column in het Parool dat Van Gogh maar vier vragen had gesteld tijdens het vraaggesprek. In het half uur dat voor het interview stond stelde hij echter wel meer vragen. Met name de eerste directe vraag valt op. In het vet staan de hoofdvragen.

  • Dit programma wordt 6 januari uitgezonden. Ga je 6 januari halen?
  • Is dat serieus of is dit een crisis waar je wel overheen komt?
  • Ik hoop dat je nog lang leeft, maar wat denk je er zelf van?
  • Als je terugkijkt op het leven, was het een goed leven? Was het eerste deel van je leven een goed leven? (Brood: Zou je het leven op dezelfde manier overdoen?)
  • Was je daarvoor een mens die je niet wilde zijn?
  • Ik had gedacht dat de muziek je had verandert tot het nobele mens dat je nu bent?
  • En toen dacht je muziek?
  • Heb je wel eens gedacht een rock en roll held moet op tijd dood gaan?
  • Laat ik het zo zeggen: vind je zelf te oud geworden gezien je legende?
  • Ik zit nu met een trieste man te praten?
  • Maar ben je triest of valt het wel mee?
  • Ik wil van je weten: ben je bang om dood te gaan?
  • Niet? Ook de laatste tijd niet?
  • Je denkt er toch over na, slim dat je bent?
  • Je was ook zo fanatiek gestopt met drinken toch?
  • Wat zei hij? (onze Lieve Heer toen hij met je sprak)?
  • En toen was je bang voor de dood?
  • Praat je vaak met hem (met onze Lieve Heer)?
  • Ga toch niet zeggen dat je gelovig bent geworden aan het eind van je leven?
  • Heb je nog iemand die van je houdt?
  • Ben je omringd door haaien of valt het mee?
  • Je wordt bedolven onder liefde?
  • Hoe beklemmend is dat?
  • Hoeveel koste die kliniek?
  • Ik zou nu graag willen afronden in dit programma. Ik wou van je weten - om een stemmig einde aan dit programma te geven - geloof je in god?
  • Ter afsluiting van dit boeiende onderhoud: kan je Saturday Night voor ons zingen?

Het interview / gesprek:





Lees ook: betere vragen stellen



[1] Zie bijvoorbeeld Profiel, KRO (uitzending 25-10-2009). Terzijde, maar treffend voor hoe klein de wereld is (of Hilversum): deze documentaire over Van Gogh is gemaakt door Coen Verbraak (die ook de interviews heeft afgenomen voor deze documentaire). Verbraak zou later uitgroeien als een van de bekendere interviewers van Nederland. Zie voor de uitzending bijvoorbeeld Beeldengeluid.

[2] Zie Hoge Bomen: Theo van Gogh, AVRO (uitzending 03-02-2005). De vraag Waar gaat je leven over? lieten de makers van deze documentaire - gemonteerd - ook Theo aan zichzelf stellen. In deze documentaire wordt daarnaast besproken hoe Van Gogh werd gedreven door het doorprikken van hypocrisie. Tot slot wordt ook in deze documentaire genoemd dat Van Gogh door Paul Witteman als beste interviewer van Nederland werd genoemd. De uitzending is o.a. te raadplegen via Beeldengeluid.

[3] Zie Jensen, S., De Kunst van het Gesprek, een kleine filosofie (boek behorend bij: Mag ik je wat vragen; gereedschap voor een goed gesprek), bladzijde 49 (Kosmos Uitgevers, 2012)