Waarom vragen effectiever is dan klagen.

Het stellen van een vraag is veel effectiever dan klagen. Deze tip reikte Janine Abbring ons vorig jaar aan in de juni-uitgave van Psychologie Magazine. Klopt dit? Ja. Hieronder vind je daarom een uitleg van deze tip, inclusief een korte toelichting waarom je er inderdaad beter aan doet te vragen in plaats van te klagen.

Over Janine Abbring

In Psychologie Magazine, nummer 3 (2019, pagina 40-41) is een interessant interview met Janine Abbring te lezen. Abbring is bekend van het televisieprogramma Zomergasten, waarin zij in de zomermaanden bekende en minder bekende Nederlanders urenlang interviewt aan de hand van tv-fragmenten.

Ook al zal er over de vraagtechnieken van de gespreksleiders van Zomergasten altijd wel discussie zijn, over Abbring zijn de meningen - wat betreft de vragen die ze stelt - overwegend positief.

Op haar voorganger - Thomas Erdbrink in 2016 - was bijvoorbeeld veel meer kritiek. In hoeverre dit terecht was, is achteraf altijd lastig vast te stellen. Onze eigen analyse liet bijvoorbeeld zien dat hij zowel goede als minder goede vragen stelde. Had hij de ruimte moeten krijgen om meer te groeien in deze rol als gespreksleider? Of had hij zelf geen tijd hiervoor (zoals hij in deze column beschreef)? De roep om een 'echte interviewer' was in ieder geval groot (zie bijvoorbeeld in dit artikel in VN).

Over Abbring zijn de meningen in het algemeen positiever. Sterker nog: in 2017 kreeg ze zelfs de Sonja Barend Award toegekend voor het interview met Eberhard van der Laan. Los van de waarde van deze Award (zou Dennis Schouten deze prijs bijvoorbeeld niet eens moeten krijgen voor zijn manier van vragen stellen?) was er over de toekenning van deze prijs aan Abbring weinig discussie.

Dat het interview met Van der Laan was, kan hierbij hebben meegespeeld. Van der Laan werd door veel mensen als burgemeester van Amsterdam gewaardeerd, maar helaas overleed hij vroegtijdig. Maar het juryrapport liet zien dat ook naar het vraaggesprek zelf was gekeken. Neem bijvoorbeeld het commentaar tv-recensent Haro Kraak (de Volkskrant):

"Abbring laat zien dat je er niet altijd meer uithaalt door keihard en kritisch te zijn, maar dat goed luisteren, geduldig zijn en goed doorvragen soms meer dan voldoende kan zijn."

Tip: ga van negatief (klagen) naar positief (vragen stellen)

In het interview in Psychologie Magazine geeft Abbring een interessant inzicht dat ze tijdens Zomergasten opdeed van psychotherapeut Esther Perel.

Namelijk dat we datgene wat we willen vaak in negatieve zin verwoorden (als klacht). Maar dat het veel effectiever is om de klacht om te zetten naar een vraag.

Met andere woorden: niet klagen, maar vragen.

Een voorbeeld. Stel je irriteert je aan je partner dat hij of zij nooit de was opruimt. In plaats van hierover te klagen ("Je ruimt nooit de was op!!") doe je er beter aan dit te vragen: "Zou je de was vandaag willen opruimen?". Het stellen van een dergelijke vraag werkt beter.

De vraag is natuurlijk of dit klopt. Ik ken helaas geen onderzoek waaruit blijkt dat dit het geval is.

Maar dat vragen stellen effectiever zal zijn dan klagen, laat zich wel enigszins beredeneren. Ook Abbring doet dit. De gedachte is dat als je iets aan iemand vraagt ("Goh, zou jij de douche willen schoonmaken?") en de ander doet dit vervolgens niet, dat dit dan voelt - voor die persoon - als een grotere afwijzing dan wanneer een klacht wordt aangehoord (en niet wordt opgevolgd).

In zekere zin is het ook niet echt een vraag, maar meer een opdracht verpakt als vraag.

Het niet voldoen aan een dergelijk verzoek maakt het voor de ander twee keer zo lastig.

Neem het voorbeeld van de douche schoonmaken. Als je aan de ander vraagt de douche schoon te maken en de ander doet dit niet, dan is én de douche niet schoon én is niet aan het verzoek gevolg gegeven. Om dit te voorkomen, zal de ander eerder doen wat gevraagd is.

Natuurlijk kun je de vraag stellen in hoeverre het inzetten van deze vraagtechniek wel moreel juist is. In zekere zin maak je namelijk misbruik van de zwakte van de ander. Is dit wel zo positief? Als je echter de vraag oprecht stelt - waarbij je qua intonatie en woordkeuze nog wel ruimte overlaat voor een ander antwoord dan je zou willen - voorkom je enigszins dit morele probleem.

Mijn ervaring met studenten is trouwens dat het bovenstaande makkelijker is gezegd dan gedaan. Ook Abbring stelt terecht hoe lastig het sowieso kan zijn om een klacht om te zetten naar een vraag. Zijn we meer gewend om te klagen?

Het is dan ook al een goede eerste stap om je er bewust van te zijn dat vragen stellen beter is dan klagen.

Dus kom maar op: hoe zie jij jezelf? Ben je meer een klager of meer een vrager?
(inderdaad: deze vraag is natuurlijk wel een beetje een vals dilemma 😉 )