Voorbeeldvragen verhelderen betoog

In dit artikel vind je voorbeelden van verhelderingsvragen zoals deze binnen de HART-vraagmethode worden voorgesteld. Wil je meer weten over de kunst van het stellen van verhelderingsvragen in het algemeen, zie dan dit artikel.

In de vorige bijdrage heb ik laten zien hoe een redenering of betoog met behulp van een argumentatiestructuur inzichtelijk kan worden gemaakt. Daarbij heb ik aangegeven dat een dergelijke analyse diverse vragen kan opleveren. Nu kan ik me indenken dat je over het laatste twijfelt. Want zoals ik eerder heb verwoord, lijkt het op een zo'n gestructureerde manier benaderen van een betoog of redenering wat geforceerd. Deels klopt deze conclusie ook. Een lid van een ondernemingsraad zal bijvoorbeeld tijdens het gesprek met een bestuurder niet snel een argumentatiestructuur op papier zetten. De kunst is echter om zo geoefend te worden in het denken in argumentatiestructuren - in combinatie met de andere verhelderingsvragen - dat je geen papier nodig hebt maar dat de vragen als het ware vanzelf te voorschijn komen in je denken.

Lees ook: doorvragen door het stellen van kritische vragen (voorbeelden en uitleg)

 

Tijdens het (in gedachten) opstellen van een argumentatiestructuur zul je mogelijk moeten constateren dat je tegen allerlei problemen of onduidelijkheden aanloopt. Zaken waarop je de beroepsbeoefenaar zou moeten bevragen. Zaken die trouwens ook verdieping geven aan de andere verhelderingsvragen. Tijd voor wat voorbeelden.

Wat betreft het standpunt.

• "Je zegt heel veel maar ik begrijp eigenlijk nog steeds niet wat je standpunt is. Kun je deze nog eens geven?"
• "Klopt het dat je eigenlijk twee verschillende standpunten hebt? Dat je voor x bent; en dat je - los hiervan - ook voor y bent?"
• "Ik begrijp het niet. Je geeft aan dat x niet goed heeft gehandeld. Maar is dit nu in morele zin of in juridische zin of in ... ?"

Wat betreft de redenen die worden aangedragen voor het standpunt:

• "Ik hoor je x-aantal argumenten geven, klopt dat?"
• "Hoor ik je nu drie keer hetzelfde argument geven? M.a.w. kan ik het terugbrengen tot één argument, namelijk dat je voor x bent omdat y?" (voorbeeld: "Volgens mij hoor ik je drie keer hetzelfde zeggen? Mag ik concluderen dat je tegen een overname van ons bedrijf bent enkel omdat het nieuwe bedrijf geen baanzekerheid wil geven?")
• "Je geeft als voorbeeld het geval z. Maar is dit nu een reden om mij van je standpunt te overtuigen of noem je dit enkel ter illustratie? Er zijn immers mogelijk ook gevallen te vinden die het tegenovergestelde met zich mee brengen?"
•  "Je zegt steeds dat x het geval is. Maar waarom is dit nu belangrijk?" (voorbeeld: "Je zegt steeds dat ik driemaal daags deze oefeningen moeten doen. Maar waarom is dit nu belangrijk?")
• "Je geeft als algemene regel z. Maar waarop baseer je deze?"
• "Je wil als ik je goed beluister twee verschillende zaken. Namelijk x en daarnaast y. Waarom je voor x bent dat snap ik wel, je hebt het uitgebreid onderbouwd, maar wat zijn nu je argumenten om y te willen? Is dit om dezelfde reden?"

Wat betreft de precieze opbouw van het betoog / de redenering:

• "Moet ik deze x-aantal argumenten nu gezamenlijk lezen of zijn ze ieder apart voor jou een argument om mij van standpunt x te overtuigen?"
• "Je geeft als reden x. Maar is dit nu een argument om y te willen of wil je hiermee laten zien dat z het geval is?" (voorbeeld: "Je hebt het steeds over de slechte economische situatie van Nederland. Maar is dit nu een argument voor je om uit de Euro te stappen of is dit een reden voor je om extra afspraken te maken met buurlanden? Waarom noem je dit?" 

 
Deze vragen zijn misschien nog wat abstract geformuleerd maar ik hoop dat je inziet hoe het gebruik van argumentatiestructuren kan leiden tot verdere deelvragen. Vragen die - als je ze aan een beroepsbeoefenaar stelt - helderheid moeten geven. Ook aan zijn of haar denken.

In de volgende bijdragen zal ik drie onderwerpen nader uitwerken die zijdelings te maken hebben met het stellen van vragen op basis van argumentatiestructuren. Zoals ik in de vorige bijdrage heb beschreven, zal ik eerst een verdieping geven in de nevenschikkende argumentatie. Daarna zal ik nogmaals aandacht schenken aan de verzwegen elementen in argumentatie. Ik eindig met een uitleg over de indeling in pro- en contra-argumenten. Deze onderwerpen kunnen je verder helpen in het verhelderen - en dus bevragen - van een betoog of redenering van een ander.